Warning, /education/kturtle/po/pl/docs/kturtle/programming-reference.docbook is written in an unsupported language. File is not indexed.

 <chapter id="reference">
 <title
 >Dokumentacja programistyczna języka &turtlescript;</title>
 <para
 >To jest dokumentacja &turtlescript;. W pierwszej części tego rozdziału poznasz reguły  <link linkend="grammar"
 >składni</link
 > programów pisanych w &turtlescript;. Druga część opisuje wyłącznie <link linkend="mathematical-operators"
 >operatory matematyczne</link
 >, <link linkend="boolean-operators"
 >operatory logiczne (prawda/fałsz)</link
 > i <link linkend="comparing-operators"
 >operatory porównania</link
 >. Trzecia część to po prostu wielki wykaz wszystkich <link linkend="commands"
 >poleceń</link
 > omówionych po kolei. Część czwarta wyjaśnia jak <link linkend="assignment-of-variables"
 >przypisać</link
 > wartości do <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmiennych</link
 >. Na koniec, w części piątej wyjaśnimy, jak zorganizować wykonanie poleceń używając <link linkend="controlling-execution"
 >elementów sterujących</link
 > oraz w części szóstej jak tworzyć własne polecenia z użyciem  <link linkend="learn"
 >poznaj</link
 >.</para>
 
 <sect1 id="grammar">
 <title
 >Składnia &turtlescript;</title>
 <para
 >Podobnie jak inne języki, &turtlescript; posiada różne typy słów i symboli. W języku polskim rozróżniamy czasowniki (przykładowo 'chodzić', czy 'śpiewać') i rzeczowniki (jak 'siostra' lub 'dom'), których używamy do różnych celów. &turtlescript; jest językiem programowania, który jest wykorzystywany do nauczenia &kturtle;, co ma robić.</para>
 <para
 >W tej części niektóre typy słów i symboli języka &turtlescript; zostaną krótko omówione. Wyjaśnimy <link linkend="comment"
 >komentarze</link
 >, <link linkend="command"
 >polecenia</link
 > i trzy rodzaje danych: <link linkend="number"
 >liczby</link
 >, <link linkend="string"
 >teksty</link
 > i <link linkend="boolean-value"
 >wartości logiczne (prawda/fałsz)</link
 >.</para>
 
 
 <sect2 id="comment">
 <title
 >Komentarze</title>
 <para
 >Program zawiera instrukcje, które są wykonywane podczas działania programu i tzw. komentarze. Komentarze nie są wykonywane, &kturtle; po prostu ignoruje je, kiedy program jest wykonywany. Komentarze są po to, aby ułatwić innym programistom zrozumienie Twojego programu. W języku &turtlescript; wszystko za znakiem <userinput
 >#</userinput
 > jest uznane za komentarz. Dla przykładu program, który nic nie robi: <screen>
 # ten mały program nic nie robi, to tylko komentarz!
 </screen
 >Jest on trochę bezużyteczny, ale świetnie wyjaśnia zasadę.</para>
 <para
 >Komentarze są bardzo użyteczne, kiedy program staje się trochę bardziej skomplikowany. To może pomóc innym programistom. W poniższym programie widać komentarze użyte razem z poleceniem <link linkend="print"
 >pisz</link
 >.<screen>
 # ten program został napisany przez Cies Breijs.
 pisz "ten tekst zostanie wypisany na płótnie"
 # poprzedni wiersz nie jest komentarzem, ale następny jest:
 # pisz "ten tekst nie zostanie wypisany!"
 </screen
 > Pierwszy wiersz opisuje program. Drugi jest wykonany przez &kturtle;, który wypisuje <userinput
 >ten tekst zostanie wypisany na płótnie</userinput
 > na płótnie. Trzeci wiersz to komentarz. Czwarty też jest komentarzem, który zawiera w sobie polecenie języka &turtlescript;. Jeśli symbol <userinput
 >#</userinput
 > zostanie usunięty z ostatniego wiersza, to polecenie pisz zostanie wykonane przez  &kturtle;. Programiści mówią: polecenie pisz z czwartego wiersza zostało 'odkomentarzowane'.</para>
 <para
 >W <link linkend="the-editor"
 >edytorze kodów</link
 > komentarze są <glossterm
 >podświetlone</glossterm
 > na kolor jasnoszary.</para>
 </sect2>
 
 <sect2 id="command">
 <title
 >Polecenia</title>
 <para
 >Używając poleceń mówisz żółwiowi lub programowi &kturtle;, co ma robić. Niektóre polecenia wymagają wejścia, niektóre zwracają wyjście. <screen>
 # naprzód jest poleceniem wymagającym wejścia, tutaj test to liczba 100:
 naprzód 100
 </screen
 > Pierwszy wiersz to <link linkend="comment"
 >komentarz</link
 >. Drugi zawiera polecenie <userinput
 >naprzód</userinput
 > i  <link linkend="number"
 >liczbę</link
 > <userinput
 >100</userinput
 >.  Liczba nie jest częścią polecenia, jest to wejście polecenia.</para>
 <para
 >Szczegółowy opis wszystkich poleceń &kturtle; znajduje się <link linkend="commands"
 >tutaj</link
 >. Wbudowane polecenia są  <glossterm
 >podświetlane</glossterm
 > kolorem ciemnoniebieskim.</para>
 </sect2>
 
 <sect2 id="number">
 <title
 >Liczby</title>
 <para
 >Każdy użytkownik z pewnością wie trochę o liczbach. Sposób w jaki liczby używane są przez &kturtle; niezbyt różni się od języka mówionego czy matematyki. </para>
 <para
 >Mamy liczby naturalne: <userinput
 >0</userinput
 >, <userinput
 >1</userinput
 >, <userinput
 >2</userinput
 >, <userinput
 >3</userinput
 >, <userinput
 >4</userinput
 >, <userinput
 >5</userinput
 >, itd. Liczby ujemne: <userinput
 >-1</userinput
 >, <userinput
 >-2</userinput
 >, <userinput
 >-3</userinput
 >, itd. Oraz liczby dziesiętne np: <userinput
 >0.1</userinput
 >, <userinput
 >3.14</userinput
 >, <userinput
 >33.3333</userinput
 >, <userinput
 >-5.05</userinput
 >, <userinput
 >-1.0</userinput
 >. </para>
 <para
 >Liczby mogą być używane z <link linkend="mathematical-operators"
 >operatorami matematycznymi</link
 > i <link linkend="comparing-operators"
 >operatorami porównania</link
 >. Możesz je również przechowywać w <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmiennych</link
 >. Liczby są <glossterm
 >podświetlane</glossterm
 > kolorem ciemnoczerwonym.</para>
 </sect2>
 
 <!-- constants like pi? -->
 
 <sect2 id="string">
 <title
 >Teksty</title>
 <para
 >Najpierw przykład: <screen>
 pisz "Cześć, Jestem tekstem."
 </screen
 > W tym przykładzie <userinput
 >pisz</userinput
 > jest poleceniem, a <userinput
 >"Cześć, Jestem tekstem."</userinput
 > tekstem. Tekst zaczyna i kończy się znakiem <userinput
 >"</userinput
 >, dzięki niemu &kturtle; rozpoznaje tekst.</para>
 <para
 >Teksty mogą być umieszczane w <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmiennych</link
 >, tak jak <link linkend="number"
 >liczby</link
 >, ale w przeciwieństwie do nich, teksty nie mogą być używane z <link linkend="mathematical-operators"
 >operatorami matematycznymi</link
 > i <link linkend="comparing-operators"
 >operatorami porównania</link
 >. Teksty są <glossterm
 >podświetlone</glossterm
 > kolorem czerwonym.</para>
 </sect2>
 
 <sect2 id="boolean-value">
 <title
 >Wartości logiczne (prawda/fałsz)</title>
 <para
 >Są tylko dwie wartości logiczne: <userinput
 >prawda</userinput
 > i <userinput
 >fałsz</userinput
 >. Czasami są nazywane: włączone i wyłączone, tak i nie, jeden i zero, ale w języku &turtlescript; nazywamy je zawsze <userinput
 >prawda</userinput
 > i <userinput
 >fałsz</userinput
 >. Spójrz na ten fragment kodu &turtlescript;: <screen>
 $a = prawda
 </screen
 > Patrząc na <link linkend="the-inspector"
 >podgląd</link
 > zobaczysz, że <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmienna</link
 > <userinput
 >$a</userinput
 > ma wartość <userinput
 >prawda</userinput
 > i typ "wartość logiczna".</para>
 <para
 >Często wartości logiczne są wyjściem <link linkend="comparing-operators"
 >operatorów porównania</link
 >, tak jak w poniższym fragmencie kodu &turtlescript;: <screen>
 $odpowiedź = 10 &gt; 3
 </screen
 > <link linkend="assignment-of-variables"
 >Zmienna</link
 > <userinput
 >$odpowiedź</userinput
 > na wartość <userinput
 >prawda</userinput
 >, ponieważ <userinput
 >10</userinput
 > jest większe od <userinput
 >3</userinput
 >.</para>
 <para
 >Wartości logiczne, <userinput
 >prawda</userinput
 > i <userinput
 >fałsz</userinput
 >, są <glossterm
 >podświetlone</glossterm
 > kolorem ciemnoczerwonym.</para>
 </sect2>
 
 </sect1>
 
 
 
 <sect1 id="operators">
 <title
 >Operatory matematyczne, logiczne i porównania</title>
 <para
 >Tytuł tej części może brzmieć tajemniczo, ale to tylko pozory.</para>
 
 <sect2 id="mathematical-operators">
 <title
 >Operatory matematyczne</title>
 <para
 >Rozpoznawane są proste operatory matematyczne takie jak: dodawanie (<userinput
 >+</userinput
 >), odejmowanie (<userinput
 >-</userinput
 >), mnożenie (<userinput
 >*</userinput
 >), dzielenie (<userinput
 >/</userinput
 >) i potęgowanie (<userinput
 >^</userinput
 >).</para>
 
 <para
 >Oto prosty przykład użycia operatorów matematycznych w języku &turtlescript;: <screen>
 $dodawanie     = 1 + 1
 $odejmowanie   = 20 - 5
 $mnożenie      = 15 * 2
 $dzielenie     = 30 / 30
 $potęgowanie   = 2 ^ 2
 </screen
 > Rezultaty działań zostały <link linkend="assignment-of-variables"
 >przypisane</link
 > do <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmiennych</link
 >. Używając <link linkend="the-inspector"
 >podglądu</link
 > możesz zobaczyć ich wartości.</para>
 <para
 >Chcąc dokonać prostego obliczenia wpisujemy po prostu: <screen
 >pisz 2010-12
 </screen
 ></para>
 <para
 >Teraz przykład z nawiasami: <screen>
 pisz ( ( 20 - 5 ) * 2 / 30 ) + 1
 </screen
 > Wyrażenia wewnątrz nawiasów obliczane są najpierw. W tym przykładzie, najpierw zostanie obliczone 20-5, później pomnożone 2, podzielone przez 30, i zostanie dodane 1 (co daje 2). Nawiasy mogą być użyte także w innych sytuacjach.</para>
 <para
 >&kturtle; posiada także bardziej zaawansowane działania w formie poleceń. Spójrz na poniższe polecenia, pamiętaj, że dotyczą zaawansowanych operacji: <link linkend="round"
 >zaokrąglij</link
 >, <link linkend="random"
 >los</link
 >, <link linkend="sqrt"
 >sqrt</link
 > , <link linkend="pi"
 >pi</link
 >, <link linkend="sin"
 >sin</link
 >, <link linkend="cos"
 >cos</link
 >, <link linkend="tan"
 >tan</link
 >, <link linkend="arcsin"
 >arcsin</link
 >, <link linkend="arccos"
 >arccos</link
 >, <link linkend="arctan"
 >arctan</link
 >.</para>
 </sect2>
 
 <sect2 id="boolean-operators">
 <title
 >Operatory logiczne (prawda/fałsz)</title>
 <para
 ><link linkend="mathematical-operators"
 >Operatory matematyczne</link
 > są stosowane głównie do <link linkend="number"
 >liczb</link
 >, a operatory logiczne do <link linkend="boolean-value"
 >wartości logicznych</link
 > (<userinput
 >prawda</userinput
 > i <userinput
 >fałsz</userinput
 >). Są tylko trzy operatory logiczne, mianowicie: <userinput
 >i</userinput
 >, <userinput
 >lub</userinput
 > oraz <userinput
 >nie</userinput
 >. Poniższy fragment kodu &turtlescript; pokazuje, jak je stosować: <screen>
 $i_1_1 = prawda i prawda  # -> prawda
 $i_1_0 = prawda i fałsz   # -> fałsz
 $i_0_1 = fałsz i prawda   # -> fałsz
 $i_0_0 = fałsz i fałsz    # -> fałsz
 
 $lub_1_1 = prawda lub prawda  # ->prawda
 $lub_1_0 = prawda lub fałsz   # -> prawda
 $lub_0_1 = fałsz lub prawda   # -> prawda
 $lub_0_0 = fałsz lub fałsz    # -> fałsz
 
 $nie_1 = nie prawda  # -> fałsz
 $nie_0 = nie fałsz   # -> prawda
 </screen
 > Używając <link linkend="the-inspector"
 >podglądu</link
 > zobaczysz wartości, ponadto dopisaliśmy je w małych komentarzach na  końcach wierszy. <userinput
 >i</userinput
 > zwraca <userinput
 >prawda</userinput
 > tylko, kiedy po oby stronach jest <userinput
 >prawda</userinput
 >. <userinput
 >lub</userinput
 > zwraca <userinput
 >prawda</userinput
 > jeśli przynajmniej jedna strona to <userinput
 >prawda</userinput
 >. Operator <userinput
 >nie</userinput
 > zamienia <userinput
 >prawda</userinput
 > na <userinput
 >fałsz</userinput
 > oraz <userinput
 >fałsz</userinput
 > na <userinput
 >prawda</userinput
 >.</para>
 <para
 >Operatory logiczne są <glossterm
 >podświetlone</glossterm
 > kolorem różowym.</para>
 
 <sect3 id="boolean-operators-advanced-examples">
 <title
 >Więcej, bardziej zaawansowanych przykładów</title>
 <para
 >Przemyśl poniższy przykład, który korzysta z <userinput
 >i</userinput
 >: <screen>
 $a = 1
 $b = 5
 jeśli (($a &lt; 10) i ($b == 5)) i ($a &lt; $b) {
   pisz "cześć"
 }
 </screen
 > W tym fragmencie programu &turtlescript; trzy wyniki <link linkend="comparing-operators"
 >operatorów porównania</link
 > są połączone operatorem <userinput
 >i</userinput
 >. To znaczy, że wszystkie trzy muszą mieć wartość "prawda", aby wypisać napis "cześć".</para>
 
 <para
 >Przykład z użyciem <userinput
 >lub</userinput
 >: <screen>
 $n = 1
 jeśli ($n &lt; 10) lub ($n == 2) {
   pisz "cześć"
 }
 </screen
 > W tym programie &turtlescript; lewa strona <userinput
 >lub</userinput
 > ma wartość 'prawda', a prawa 'fałsz'. Ponieważ chociaż jedna strona operatora <userinput
 >lub</userinput
 > ma wartość 'prawda', <userinput
 >lub</userinput
 > zwraca prawda. To znaczy, że napis "cześć" jest wypisany.</para>
 
 <para
 >Ostatni przykład, tym razem z użyciem operatora <userinput
 >nie</userinput
 >, który zmienia "prawda" na "fałsz" i "fałsz" na "prawda". Spójrz: <screen
 >$n = 1
 jeśli nie ($n == 3) {
   pisz "cześć"
 } jeśliNie {
   pisz "nie cześć ;-)"
 }
 </screen
 ></para>
 </sect3>
 </sect2>
 
 <sect2 id="comparing-operators">
 <title
 >Operatory porównania</title>
 <para
 >Rozważ te proste porównanie: <screen>
 $odpowiedź = 10 &gt; 3
 </screen
 > Tutaj <userinput
 >10</userinput
 > jest porównane z <userinput
 >3</userinput
 > poprzez operator "większy od". Wynik tego porównania to  <link linkend="boolean-value"
 >wartość logiczna</link
 > <userinput
 >prawda</userinput
 >, która jest przypisana do <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmiennej</link
 > <userinput
 >$odpowiedź</userinput
 >.</para>
 <para
 >Wszystkie <link linkend="number"
 >liczby</link
 > i <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmienne</link
 > (zawierające liczby) mogą być porównywane dzięki operatorom porównania.</para>
 <para
 >Oto wszystkie możliwe operatory porównania: <table
 > <title
 >Typy pytań</title
 > <tgroup cols="3"
 > <tbody
 > <row
 > <entry
 ><userinput
 >$A == $B</userinput
 ></entry
 > <entry
 >równy</entry
 > <entry
 >wynikiem jest <quote
 >prawda</quote
 >, kiedy <userinput
 >$A</userinput
 > jest równe <userinput
 >$B</userinput
 ></entry
 > </row
 > <row
 > <entry
 ><userinput
 >$A != $B</userinput
 ></entry
 > <entry
 >nierówny</entry
 > <entry
 >wynikiem jest <quote
 >prawda</quote
 >, kiedy <userinput
 >$A</userinput
 > jest różne od <userinput
 >$B</userinput
 ></entry
 > </row
 > <row
 > <entry
 ><userinput
 >$A &gt; $B</userinput
 ></entry
 > <entry
 >większe od</entry
 > <entry
 > wynikiem jest <quote
 >prawda</quote
 >, kiedy <userinput
 >$A</userinput
 > jest większe od <userinput
 >$B</userinput
 ></entry
 > </row
 > <row
 > <entry
 ><userinput
 >$A &lt; $B</userinput
 ></entry
 > <entry
 >mniejsze od</entry
 > <entry
 >wynikiem jest <quote
 >prawda</quote
 >, kiedy <userinput
 >$A</userinput
 > jest mniejsze od <userinput
 >$B</userinput
 ></entry
 > </row
 > <row
 > <entry
 ><userinput
 >$A &gt;= $B</userinput
 ></entry
 > <entry
 >większe od lub równe</entry
 > <entry
 >wynikiem jest <quote
 >prawda</quote
 >, kiedy <userinput
 >$A</userinput
 > jest większe lub równe <userinput
 >$B</userinput
 ></entry
 > </row
 > <row
 > <entry
 ><userinput
 >$A &lt;= $B</userinput
 ></entry
 > <entry
 >mniejsze od lub równe</entry
 > <entry
 >wynikiem jest <quote
 >prawda</quote
 >, kiedy <userinput
 >$A</userinput
 > jest mniejsze lub  równe <userinput
 >$B</userinput
 ></entry
 > </row
 > </tbody
 > </tgroup
 > </table
 > Pamiętaj, że $A i $B muszą być <link linkend="number"
 >liczbami</link
 > lub <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmiennymi</link
 >, które zawierają liczby.</para>
 </sect2>
 
 
 </sect1>
 
 
 
 <sect1 id="commands">
 <title
 >Polecenia</title>
 <para
 >Używając poleceń mówimy żółwiowi lub &kturtle; by wykonywał konkretne rozkazy. Niektóre polecenia wymagają argumentów wyjściowych, a niektóre dają coś na wyjściu. W tej sekcji wyjaśniamy działanie wszystkich wbudowanych poleceń używanych przez &kturtle;. Możesz również użyć <link linkend="learn"
 >poznaj</link
 > do tworzenia własnych poleceń. Wbudowane polecenia są <glossterm
 >podświetlone</glossterm
 > kolorem ciemnoniebieskim.</para>
 
 <sect2 id="moving-the-turtle">
 <title
 >Poruszanie żółwia</title>
 <para
 >Do poruszania żółwia po ekranie służy kilka poleceń.</para>
 
   <variablelist>
     <anchor id="forward"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >naprzód (np)<indexterm
 ><primary
 >naprzód (np)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >naprzód X</screen>
 <userinput
 >naprzód</userinput
 > przesuwa żółwia do przodu o X pikseli. Gdy ołówek jest skierowany w dół żółw zostawia ślad. <userinput
 >naprzód</userinput
 > może być użyty za pomocą skrótu <userinput
 >np</userinput
 ></para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="backward"/>
     <varlistentry
 >  
       <term
 >wstecz (ws)<indexterm
 ><primary
 >wstecz (ws)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >wstecz X</screen>
 <userinput
 >wstecz</userinput
 > przesuwa żółwia do tyłu o X pikseli. Gdy ołówek jest skierowany w dół żółw zostawia ślad. <userinput
 >wstecz</userinput
 > może być użyty za pomocą skrótu <userinput
 >ws</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="turnleft"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >lewo (lw)<indexterm
 ><primary
 >lewo (lw)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >lewo X</screen>
 <userinput
 >lewo</userinput
 > powoduje, że żółw skręca w lewo o X stopni. <userinput
 >lewo</userinput
 > może być użyty za pomocą skrótu <userinput
 >lw</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="turnright"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >prawo (pw)<indexterm
 ><primary
 >prawo (pw)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >prawo X</screen>
 <userinput
 >prawo</userinput
 > powoduje, że żółw skręca w prawo o X stopni. <userinput
 >prawo</userinput
 > może być użyty za pomocą skrótu <userinput
 >pw</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="direction"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >ustalKierunek (uk)<indexterm
 ><primary
 >ustalKierunek (uk)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >ustalKierunek X</screen>
 <userinput
 >ustalKierunek</userinput
 > ustawia kierunek ruchu żółwia na X stopni licząc od zera, nie wiąże się to z poprzednim kierunkiem ruchu żółwia. <userinput
 >ustalKierunek</userinput
 > może być użyty za pomocą skrótu <userinput
 >uk</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="center"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >środek<indexterm
 ><primary
 >środek</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >środek</screen>
 <userinput
 >środek</userinput
 > przesuwa żółwia na środek płótna.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="go"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >idź<indexterm
 ><primary
 >idź</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >idź X,Y</screen>
 Polecenie <userinput
 >idź</userinput
 > przesuwa żółwia na wskazaną lokalizację na płótnie. Ta lokalizacja to X <glossterm linkend="pixels"
 >pikseli</glossterm
 > od lewej strony płótna oraz Y <glossterm linkend="pixels"
 >pikseli</glossterm
 > od góry płótna. </para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="gox"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >idźx<indexterm
 ><primary
 >idźx</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >idźx X</screen>
 <userinput
 >idźx</userinput
 > powoduje przesunięcie żółwia do pozycji X <glossterm linkend="pixels"
 >pikseli</glossterm
 > od lewej strony płótna, podczas gdy wysokość pozostaje bez zmiany.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="goy"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >idźy<indexterm
 ><primary
 >idźy</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >idźy Y</screen>
 <userinput
 >idźy</userinput
 > powoduje przesunięcie żółwia do pozycji Y <glossterm linkend="pixels"
 >pikseli</glossterm
 > od góry płótna, podczas gdy odległość od lewego brzegu pozostaje bez zmian.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <note
 ><para
 >Polecenia <userinput
 >idź</userinput
 >, <userinput
 >idźx</userinput
 >, <userinput
 >idźy</userinput
 > i <userinput
 >środek</userinput
 > nie rysują linii, niezależnie od tego, czy pisak jest włączony, czy nie.</para>
   </note>
 </sect2>
 
 <sect2 id="locate-the-turtle">
 <title
 >Gdzie jest żółw?</title>
 <para
 >Istnieją dwa polecenia, zwracające pozycję żółwia na ekranie.</para>
 
   <variablelist>
     <anchor id="getx"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >pozx<indexterm
 ><primary
 >pozx</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><userinput
 >pozx</userinput
 > zwraca liczbę pikseli od lewej na płótnie do bieżącej pozycji żółwia.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="gety"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >pozy<indexterm
 ><primary
 >pozy</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><userinput
 >pozy</userinput
 > zwraca liczbę pikseli od góry płótna do bieżącej pozycji żółwia.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="pen">
 <title
 >Żółw posiada ołówek</title>
 <para
 >Żółw posiada ołówek, który rysuje linię gdy żółw się przesuwa. Istnieje kilka poleceń zarządzających ołówkiem. W tej sekcji wyjaśniamy te polecenia.</para>
   <variablelist>
     <anchor id="penup"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >podnieś (pod)<indexterm
 ><primary
 >podnieś (pod)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >podnieś</screen>
 <userinput
 >podnieś</userinput
 > podnosi ołówek z płótna. Gdy ołówek jest <quote
 >podniesiony</quote
 >, nie będzie rysowana linia w czasie poruszania się żółwia. Zobacz także <userinput
 >opuść</userinput
 >. <userinput
 >podnieś</userinput
 > może być użyte za pomocą skrótu <userinput
 >pod</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="pendown"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >opuść (opu)<indexterm
 ><primary
 >opuść (opu)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >opuść</screen>
 <userinput
 >opuść</userinput
 > kładzie ołówek na płótnie. Gdy ołówek jest <quote
 >położony</quote
 >, będzie rysowana linia w czasie poruszania się żółwia. Zobacz także <userinput
 >podnieś</userinput
 >. <userinput
 >opuść</userinput
 > może być użyte za pomocą skrótu <userinput
 >opu</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="setpenwidth"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >ustalGrubość (ugp)<indexterm
 ><primary
 >ustalGrubość (ugp)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >ustalGrubość X</screen>
 <userinput
 >ustalGrubość</userinput
 > ustawia grubość ołówka (grubość rysowanej linii) na X <glossterm linkend="pixels"
 >pikseli</glossterm
 >. <userinput
 >ustalGrubość</userinput
 > może być użyte za pomocą skrótu <userinput
 >ugp</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="setfgcolor"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >ustalKolPis (ukp)<indexterm
 ><primary
 >ustalKolPis (ukp)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >ustalKolPis R,G,B</screen>
 <userinput
 >ustalKolPis</userinput
 > ustawia kolor ołówka. <userinput
 >ustalKolPis</userinput
 > przyjmuje <glossterm linkend="rgb"
 >kombinację RGB</glossterm
 > jako argument wejściowy. <userinput
 >ustalKolPis</userinput
 > może być użyty za pomocą skrótu <userinput
 >ukp</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="canvas">
 <title
 >Polecenia do zarządzania płótnem</title>
 <para
 >Istnieje kilka poleceń sterujących płótnem.</para>
   <variablelist>
     <anchor id="resizecanvas"/>
     <varlistentry>
       <term
 >ustalRozmiar (urt)<indexterm
 ><primary
 >ustalRozmiar (urt)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >ustalRozmiar X,Y</screen>
 Za pomocą polecenia <userinput
 >ustalRozmiar</userinput
 > można ustawić rozmiar płótna. Polecenie przyjmuje jako argumenty wejściowe liczby X i Y, gdzie X jest nową szerokością płótna w <glossterm linkend="pixels"
 >pikselach</glossterm
 >, a Y jest nową wysokością płótna w <glossterm linkend="pixels"
 >pikselach</glossterm
 >. <userinput
 >ustalRozmiar</userinput
 > może być użyte za pomocą skrótu <userinput
 >urt</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="setbgcolor"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >ustalKolTła (ukt)<indexterm
 ><primary
 >ustalKolTła (ukt)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >ustalKolTła R,G,B</screen>
 Polecenie <userinput
 >ustalKolTła</userinput
 > ustawia kolor płótna. <userinput
 >ustalKolTła</userinput
 > przyjmuje <glossterm linkend="rgb"
 >kombinację RGB</glossterm
 > jako argument wejściowy. <userinput
 >ustalKolTła</userinput
 > może być użyty za pomocą skrótu <userinput
 >ukt</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="clean">
 <title
 >polecenia czyszczenia</title>
 <para
 >Istnieją dwa polecenia czyszczące płótno.</para>
   <variablelist>
     <anchor id="clear"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >zmaż (cbg)<indexterm
 ><primary
 >zmaż (cbg)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >zmaż</screen>
 Polecenie <userinput
 >zmaż</userinput
 > usuwa wszystkie rysunki z płótna. Pozostałe rzeczy zostają: pozycja i kąt ruchu żółwia, kolor płótna, widoczność żółwia i rozmiar płótna.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="reset"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >czyść<indexterm
 ><primary
 >czyść</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >czyść</screen>
 Polecenie <userinput
 >czyść</userinput
 > czyści bardziej dokładnie niż polecenie <userinput
 >zmaż</userinput
 >. Po wykonaniu polecenia <userinput
 >czyść</userinput
 > płótno wygląda jak po rozpoczęciu pracy &kturtle;. Żółw umieszczony jest na środku ekranu, kolor płótna jest biały, żółw rysuje czarną linię na płótnie, a rozmiar płótna jest ustawiony na 400 x 400 pikseli.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="sprites">
 <title
 >Żółw jest sprajtem</title>
 <para
 >Najpierw krótkie wytłumaczenie, czym jest sprajt: sprajty to małe obrazki, które mogą być przesuwane po ekranie, jak często to widzimy w grach komputerowych. Nasz żółwik jest także sprajtem. Dokładniejsze wyjaśnienie znajduje się w słowniku pod hasłem <glossterm linkend="sprites"
 >sprajty</glossterm
 >. </para>
 <para
 >Poniżej znajduje się pełen przegląd poleceń do pracy ze sprajtami.</para>
 <para
 >[Obecna wersja &kturtle; nie obsługuje jeszcze użycia sprajtów innych niż żółw. Kolejne wersje będą umożliwiać zmianę żółwia na coś zaprojektowanego przez siebie]</para>
   <variablelist>
     <anchor id="spriteshow"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >pokaż (pż)<indexterm
 ><primary
 >pokaż (pż)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >pokaż</screen>
 Polecenie <userinput
 >pokaż</userinput
 > sprawia, że żółw staje się widoczny (gdy był ukryty). <userinput
 >pokaż</userinput
 > może być użyty za pomocą skrótu <userinput
 >pż</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="spritehide"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >ukryj (sż)<indexterm
 ><primary
 >ukryj (sż)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >ukryj</screen>
 Polecenie <userinput
 >ukryj</userinput
 > sprawia, że żółw jest ukrywany. Opcja używana gdy żółw nie pasuje do rysunku. <userinput
 >ukryj</userinput
 > może być użyty za pomocą skrótu <userinput
 >sż</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="writing">
 <title
 >Czy żółw może pisać?</title>
 <para
 >Odpowiedź brzmi: <quote
 >tak</quote
 >. Żółw potrafi pisać: wszystko co każe mu się pisać.</para>
   <variablelist>
     <anchor id="print"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >pisz<indexterm
 ><primary
 >pisz</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >pisz X</screen>
 <userinput
 >pisz</userinput
 > każe żółwiowi pisać podany tekst na płótnie. <userinput
 >pisz</userinput
 > przyjmuje jako argumenty wejściowe liczby i/lub teksty. Używając symbolu <quote
 >+</quote
 > można <userinput
 >napisać</userinput
 > kilka liczb i tekstów. Oto mały przykład: <screen
 >$rok = 2003
 $autor = "Cies"
 pisz $autor + " rozpoczął projekt KTurtle w roku " + $rok + " i dalej z radością nad nim pracuje!"
 </screen>
       </para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="fontsize"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >rozmiarTekstu<indexterm
 ><primary
 >rozmiarTekstu</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >rozmiarTekstu X</screen>
 <userinput
 >rozmiarTekstu</userinput
 > ustawia rozmiar czcionki używany przy poleceniu <userinput
 >pisz</userinput
 >. <userinput
 >rozmiarTekstu</userinput
 > przyjmuje liczbę jako argument wejściowy. Rozmiar czcionki podawany jest w <glossterm linkend="pixels"
 >pikselach</glossterm
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="math-commands">
 <title
 >Polecenia matematyczne</title>
 <para
 >Poniższe polecenia programu &kturtle; służą do bardziej zaawansowanych operacji matematycznych.</para>
   <variablelist>
     <anchor id="round"/>
     <varlistentry>
       <term
 >zaokrąglij<indexterm
 ><primary
 >zaokrąglij</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >zaokrąglij(x)</screen>
 <userinput
 >zaokrąglij</userinput
 > daną liczbę do najbliższej liczby całkowitej. <screen>
 pisz zaokrąglij(10.8)
 naprzód 20
 pisz zaokrąglij(10.3)
 </screen
 >Ten kod spowoduje wypisanie przez żółwia liczb 11 i 10.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="random"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >losowa (los)<indexterm
 ><primary
 >losowa (los)</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >losowa X,Y</screen>
 <userinput
 >losowa</userinput
 > przyjmuje argumenty wejściowe i daje argumenty wyjściowe. Jako argumenty wejściowe wymagane są dwie liczby, pierwsza (X) określa minimum argumentu wyjściowego, natomiast druga (Y) określa maksimum. Argument wyjściowy jest losowo wybraną liczbą z przedziału ograniczonego przez podane minimum i maksimum. Oto przykład: <screen>
 powtórz 500 {
   $x = losowa 1,20
   naprzód $x
   lewo 10 - $x
 }
 </screen
 > Używając polecenia <userinput
 >losowa</userinput
 > można dodać odrobiny chaosu do programu.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="sqrt"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >sqrt<indexterm
 ><primary
 >sqrt</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >sqrt X</screen>
 Polecenie <userinput
 >sqrt</userinput
 > służy do znalezienia pierwiastka kwadratowego liczby X.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 <!--
   <variablelist>
     <anchor id="exp"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >exp<indexterm
 ><primary
 >exp</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >sqrt X</screen>
       </para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 -->
   <variablelist>
     <anchor id="pi"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >pi<indexterm
 ><primary
 >pi</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >pi</screen>
 To polecenie zwraca stałą Pi, czyli <userinput
 >3.14159</userinput
 >.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="sin"/>
     <anchor id="cos"/>
     <anchor id="tan"/>
     <varlistentry>
       <term
 >sin<indexterm
 ><primary
 >sin</primary
 ></indexterm
 >, cos<indexterm
 ><primary
 >cos</primary
 ></indexterm
 >, tan<indexterm
 ><primary
 >tan</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para>
 <screen
 >sin X
 cos X
 tan X
 </screen>
 Te trzy polecenia reprezentują znane na całym świecie funkcje trygonometryczne <userinput
 >sin</userinput
 >, <userinput
 >cos</userinput
 > i <userinput
 >tan</userinput
 >. Wejściem tych poleceń jest <link linkend="number"
 >liczba</link
 > X.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="arcsin"/>
     <anchor id="arccos"/>
     <anchor id="arctan"/>
     <varlistentry>
       <term
 >arcsin<indexterm
 ><primary
 >arcsin</primary
 ></indexterm
 >, arccos<indexterm
 ><primary
 >arccos</primary
 ></indexterm
 >, arctan<indexterm
 ><primary
 >arctan</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para>
 <screen
 >arcsin X
 arccos X
 arctan X
 </screen>
 Te trzy polecenia są odwrotnościami funkcji <link linkend="sin"
 >sin</link
 >, <link linkend="cos"
 >cos</link
 > i <link linkend="tan"
 >tan</link
 >. Wejściem tych poleceń jest <link linkend="number "
 >liczba</link
 > X.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="dialogs">
 <title
 >Argumenty wejściowe i pomoc przez okna dialogowe</title>
 <para
 >Okno dialogowe jest małym, wyskakującym okienkiem, które zawiera pomoc dotyczącą argumentów wejściowych. &kturtle; posiada dwa polecenia do okien dialogowych, mianowicie: <userinput
 >wiadomość</userinput
 > i <userinput
 >spytaj</userinput
 ></para>
   <variablelist>
     <anchor id="message"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >wiadomość<indexterm
 ><primary
 >wiadomość</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >wiadomość X</screen>
 Polecenie <userinput
 >wiadomość</userinput
 > przyjmuje jako argument wejściowy <link linkend="string"
 >tekst</link
 >. Pokazuje się okno dialogowe zawierające właśnie ten <link linkend="string"
 >tekst</link
 >. <screen
 >wiadomość "Cies rozpoczął projekt KTurtle w roku 2003 i dalej z radością nad nim pracuje!"
 </screen>
       </para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
   <variablelist>
     <anchor id="ask"/>
     <varlistentry
 > 
       <term
 >spytaj<indexterm
 ><primary
 >spytaj</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >spytaj X</screen>
 <userinput
 >spytaj</userinput
 > przyjmuje jako wejście <link linkend="string"
 >tekst</link
 >. Pokazuje go w oknie dialogowym (podobnie jak <link linkend="message"
 >wiadomość</link
 >), ale zawiera dodatkowo pole wejściowe. Po wpisaniu tam przez użytkownika <link linkend="number"
 >liczby</link
 > lub <link linkend="string"
 >tekstu</link
 >, zostanie on zapisany do <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmiennej</link
 > lub zwrócony jako wejście dla innego <link linkend="commands"
 >polecenia</link
 >. Na przykład: <screen>
 $wejście = spytaj "W którym roku się urodziłeś?"
 $wyjście = 2003 - $wejście
 pisz "W 2003 roku miałeś " + $wyjście + " lat."
 </screen
 > Jeśli użytkownik anuluje okno lub nie wprowadzi  nic, <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmienna</link
 > będzie pusta.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 </sect1>
 
 
 
 <sect1 id="assignment-of-variables">
 <title
 >Przypisanie do zmiennych</title>
 <para
 >Najpierw zobaczmy jak wyglądają zmienne, a później jak przypisywać do nich wartości. </para>
 
 <para
 >Zmienne są słowami, które zaczynają się znakiem <quote
 >$</quote
 >, w <link linkend="the-editor"
 >edytorze</link
 > są <glossterm
 >podświetlone</glossterm
 > kolorem purpurowym.</para>
 
 <para
 >Zmienne mogą przechowywać <link linkend="number"
 >liczby</link
 >, <link linkend="string"
 >teksty</link
 > lub <link linkend="boolean-value"
 >wartości logiczne (prawda/fałsz)</link
 >. Dzięki przypisaniu, <userinput
 >=</userinput
 >,  zmienne zyskują wartość. Przechowują ją, dopóki program działa lub do czasu, kiedy zostanie przypisana inna wartość.</para>
 
 <para
 >Możesz używać raz przypisanych zmiennych, jakby były wartościami.  Przykładowo jak w poniższym fragmencie kodu &turtlescript;: <screen>
 $x = 10
 $x = $x / 3
 pisz $x
 </screen
 > Na początku do zmiennej <userinput
 >$x</userinput
 > jest przypisana liczba <userinput
 >10</userinput
 >. Później <userinput
 >$x</userinput
 > jest nadpisana jej wartością podzieloną przez <userinput
 >3</userinput
 > &mdash;  <userinput
 >$x</userinput
 >, czyli wynikiem działania <userinput
 >10 / 3</userinput
 >. Na koniec <userinput
 >$x</userinput
 > jest wypisywana. W wierszu drugim i  trzecim możesz zobaczyć jak <userinput
 >$x</userinput
 > jest użyte jako wartość.</para>
 
 <para
 >Zmienne muszą mieć przypisane wartości, przed użyciem. Na przykład: <screen>
 wypisz $n
 </screen
 > Wystąpi błąd przy wykonaniu.</para>
 
 <para
 >Zwróć uwagę na następujący fragment kodu &turtlescript;: <screen>
 $a = 2004
 $b = 25
 
 # następne polecenie wypisze "2029"
 pisz $a + $b
 wstecz 30
 # następne polecenie wypisze "2004 plus 25 równa się 2029"
 pisz $a + " plus " + $b + " równa się " + ($a + $b)
 </screen
 > W pierwszych dwóch wierszach do <userinput
 >$a</userinput
 > i <userinput
 >$b</userinput
 > są przypisane na 2004 i 25. Następnie są dwa polecenia <userinput
 >pisz</userinput
 > oraz <userinput
 >wstecz 30</userinput
 > pomiędzy nimi. Komentarze przed <userinput
 >pisz</userinput
 > wyjaśniają, co mają robić.  Polecenie <userinput
 >wstecz 30</userinput
 > sprawia, że każde wypisanie jest w osobnym wierszu. Jak widzisz zmienne mogą być użyte, jak to co zawierają, mogą być łączone z każdego rodzaju <link linkend="operators"
 >operatorami</link
 > lub być wejściem przy wywołaniu <link linkend="commands"
 >poleceń</link
 >.</para>
 
 <para
 >Jeszcze jeden przykład: <screen>
 $imię = spytaj "Jakie jest Twoje imię?"
 pisz "Cześć " + $imię + "! Powodzenia w w czasie nauki  programowania..."
 </screen
 > Całkiem prosty. Ponownie możesz zobaczyć jak zmienna <userinput
 >$imię</userinput
 > jest traktowana jak tekst.</para>
 
 <para
 >Kiedy używasz zmiennych, <link linkend="the-inspector"
 >podgląd</link
 > jest bardzo pomocny. Pokazuje wartości zmiennych, które są aktualnie używane.</para>
 </sect1>
 
 
 
 <sect1 id="controlling-execution">
 <title
 >Kontrola wykonywania</title>
 <para
 >Kontrolery wykonania umożliwiają użytkownikowi sterowanie wykonywaniem programu przez &mdash;.</para>
 <para
 >Polecenia kontrolujące wykonanie programu  <glossterm
 >podświetlone</glossterm
 > są na ciemnozielony kolor oraz mają pogrubioną czcionkę. Nawiasy używane są głównie z poleceniami kontrolującymi wykonanie i są <glossterm
 >podświetlone</glossterm
 > na czarno.</para>
 
 <sect2 id="wait">
 <title
 >Zatrzymanie żółwia</title>
 <para
 >Napisawszy jakiś program w &kturtle; można zauważyć, że żółw bardzo szybko wykonuje rysunki. Poniższe polecenie zatrzymuje żółwia na określoną ilość czasu.</para>
   <variablelist>
     <varlistentry>
       <term
 >czekaj<indexterm
 ><primary
 >czekaj</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >czekaj X</screen>
 <userinput
 >czekaj</userinput
 > zatrzymuje żółwia na X sekund. <screen>
 powtórz 36 {
   naprzód 5
   prawo 10
   czekaj 0.5
 }
 </screen
 > Kod powoduje rysowanie okręgu, ale po każdym kroku żółw zatrzymuje się na pół sekundy. Daje to wrażenie poruszania się żółwia w zwolnionym tempie.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="if">
 <title
 >Instrukcja "jeśli"</title>
   <variablelist>
     <varlistentry>
       <term
 >jeśli<indexterm
 ><primary
 >jeśli</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >if <link linkend="boolean-value"
 >wartość logiczna</link
 > { ... }</screen>
 Kod umieszczony w nawiasach jest wykonywany jedynie wtedy,  <userinput
 >jeśli</userinput
 > <link linkend="boolean-value"
 >wartość logiczna</link
 > to <quote
 >prawda</quote
 >. <screen>
 $x = 6
 jeśli $x &gt; 5 {
   pisz "$x jest większe od 5!"
 }
 </screen
 > W pierwszym wierszu <userinput
 >$x</userinput
 > jest ustawione jako 6. W drugim wierszu <link linkend="comparing-operators"
 >operator porównania</link
 > jest wykorzystany do sprawdzenia <userinput
 >$x &gt; 5</userinput
 >. Jako, że wartością jest <quote
 >prawda</quote
 >, bo 6 jest większe od 5, kontroler wykonania <userinput
 >jeśli</userinput
 > pozwoli na wykonanie kodu pomiędzy nawiasami. </para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="else">
 <title
 >Jeżeli nie, innymi słowy: "przeciwnie"</title>
   <variablelist>
     <varlistentry>
       <term
 >jeśliNie<indexterm
 ><primary
 >jeśliNie</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >jeśli <link linkend="boolean-value"
 >wartość logiczna</link
 > { ... } jeśliNie { ... }</screen>
 <userinput
 >jeśliNie</userinput
 > może być użyte w dodatku do wyrażenia sterującego <link linkend="if"
 ><userinput
 >jeśli</userinput
 ></link
 >. Kod pomiędzy nawiasami po <userinput
 >jeśliNie</userinput
 > jest wykonany tylko wtedy, gdy <link linkend="boolean-value"
 >wartość logiczna</link
 > to <quote
 >fałsz</quote
 >. <screen>
 czyść
 $x = 4
 jeśli $x &gt; 5 {
   pisz "$x jest większe od 5!"
 } jeśliNie {
   pisz "$x jest mniejsze od 5!"
 }
 </screen
 > <link linkend="comparing-operators"
 >Operator porównania</link
 > sprawdza wartość <userinput
 >$x &gt; 5</userinput
 >. Jako że 4 nie jest większe od 5 przyjmuje wartość <quote
 >fałsz</quote
 >. To znaczy, że kod pomiędzy nawiasami po <userinput
 >jeśliNie</userinput
 > zostaje wykonana.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="while">
 <title
 >Pętla "dopóki"</title>
   <variablelist>
     <varlistentry>
       <term
 >dopóki<indexterm
 ><primary
 >dopóki</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >dopóki <link linkend="boolean-value"
 >wartość logiczna</link
 > { ... }</screen>
 Wyrażenie sterujące <userinput
 >dopóki</userinput
 > jest podobne do <link linkend="if"
 ><userinput
 >jeśli</userinput
 ></link
 >. Różnica polega na tym, że <userinput
 >dopóki</userinput
 > powtarza wykonywanie kodu między nawiasami dopóki <link linkend="boolean-value"
 >wartość logiczna</link
 > nie będzie <quote
 >fałszem</quote
 >. <screen>
 $x = 1
 dopóki $x &lt; 5 {
   naprzód 10
   czekaj 1
   $x = $x + 1
 }
 </screen
 > W pierwszym wierszu <userinput
 >$x</userinput
 > zyskuje wartość 1. W następnym wierszu <userinput
 >$x &lt; 5</userinput
 > jest sprawdzane. Jako, że to wyrażenie  jest <quote
 >prawdą</quote
 > wyrażenie sterujące <userinput
 >dopóki</userinput
 > rozpoczyna wykonywanie kodu między nawiasami dopóki wartość <userinput
 >$x &lt; 5</userinput
 > nie będzie <quote
 >fałszem</quote
 >. W tym przypadku kod w nawiasie zostanie wykonany 4 razy, gdyż po każdym wykonaniu piątym wierszu <userinput
 >$x</userinput
 > wzrasta o 1.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="repeat">
 <title
 >Pętla "powtórz"</title>
   <variablelist>
     <varlistentry>
       <term
 >powtórz<indexterm
 ><primary
 >powtórz</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >powtórz <link linkend="number"
 >liczba</link
 > { ... }</screen>
 Kontroler wykonawczy <userinput
 >powtórz</userinput
 > przypomina w dużej mierze <link linkend="while"
 ><userinput
 >dopóki</userinput
 ></link
 >. Różnica polega na tym, że <userinput
 >powtórz</userinput
 > powtarza (w pętli) kod między nawiasami tyle razy, jaką ma wartość przekazana liczba.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="for">
 <title
 >Pętla "dla", pętla zliczająca</title>
   <variablelist>
     <varlistentry>
       <term
 >dla<indexterm
 ><primary
 >dla</primary
 ></indexterm
 ><indexterm
 ><primary
 >co</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >dla <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmienna</link
 > = <link linkend="number"
 >liczba</link
 > do <link linkend="number"
 >liczba</link
 > { ... }</screen>
 Pętla <userinput
 >dla</userinput
 > jest <quote
 >pętlą zliczającą</quote
 >, czyli zlicza za użytkownika. Pierwsza liczba przypisywana jest do zmiennej przy pierwszym obiegu pętli. W każdym obiegu liczba jest powiększana aż do osiągnięcia wartości drugiej liczby.<screen>
 dla $x = 1 do 10 {
   pisz $x * 7
   naprzód 15
 }
 </screen
 > Za każdym razem gdy kod w nawiasach jest wykonywany wartość zmiennej <userinput
 >$x</userinput
 > zwiększa się o 1, dopóki zmienna <userinput
 >$x</userinput
 > nie osiągnie wartości 10. Kod w nawiasach wypisuje wartość zmiennej <userinput
 >$x</userinput
 > pomnożonej przez 7. Po wykonaniu programu na płótnie będzie można zobaczyć tabele wielokrotności liczby 7. </para>
      <para
 >Domyślny rozmiar polecenia co pętli to 1 możesz użyć innej wartości z <screen
 >dla <link linkend="assignment-of-variables"
 >zmienna</link
 > = <link linkend="number"
 >liczba</link
 > do <link linkend="number"
 >liczba</link
 > co <link linkend="number"
 >liczba</link
 > { ... }</screen
 ></para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="break">
 <title
 >Zostaw pętlę</title>
   <variablelist>
     <varlistentry>
       <term
 >przerwij<indexterm
 ><primary
 >przerwij</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >przerwij</screen>
 Kończy niezwłocznie bieżącą pętlę i przenosi kontrolę do wyrażenia obecnego przy tej pętli.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 
 <sect2 id="exit">
 <title
 >Zatrzymanie wykonania Twojego programu</title>
   <variablelist>
     <varlistentry>
       <term
 >wyjdź<indexterm
 ><primary
 >wyjdź</primary
 ></indexterm
 ></term>
       <listitem
 ><para
 ><screen
 >wyjdź</screen>
 Kończy wykonywanie Twojego programu.</para
 ></listitem>
     </varlistentry>
   </variablelist>
 </sect2>
 </sect1>
 
 
 <sect1 id="learn">
 
 
 <!--<sect2 id="name">
 <title
 >Names</title>
 <para
 >When using the &turtlescript; programming language you create new things. If you write a program you will often need <link linkend="containers"
 >containers</link
 > and in some cases you need <link linkend="learn"
 >learn</link
 > to create new commands. When making a new command with <link linkend="learn"
 >learn</link
 > you will have to specify a name.</para>
 <para
 >You can choose any name, as long as it does not already have a meaning. For instance you cannot name a function <link linkend="forward"
 >forward</link
 >, since that name is already used for an internal command.
 <screen
 >
 # here forward is used as a new command, 
 # but it already has a meaning so 
 # this will produce an error:
 learn forward {
   print "this is invalid"
 }
 
 # this works:
 learn myforward {
   print "this is ok"
 }
 </screen>
 Names can contain only letters, numbers and underscores (_). Yet they have to start with a letter. Container names have to start with the container prefix ($).
 <screen
 >
 # here forward is used as a container, 
 # starting with the $ prefix, so it does
 # not conflict with the forward command
 $forward = 20
 print $forward
 </screen>
 </para>
 <para
 >Containers are <glossterm
 >highlighted</glossterm
 > with bolded purple in the <link linkend="the-editor"
 >code editor</link
 >.</para>
 <para>
 Please read the documentation on <link linkend="containers"
 >containers</link
 > and the <link linkend="learn"
 >learn</link
 > command for a better explanation and more examples.
 </para>
 </sect2
 >-->
 
 
 
 
 
 <title
 >Tworzenie własnych poleceń za pomocą <quote
 >nauczyciela</quote
 ></title>
 <para
 ><userinput
 >poznaj</userinput
 > jest specjalnym poleceniem, służącą do tworzenia własnych poleceń. Utworzone polecenia mogą przyjmować argumenty <glossterm linkend="input-output"
 >wejściowe</glossterm
 > i zwracać <glossterm linkend="input-output"
 >argumenty wyjściowe</glossterm
 >. Zobaczmy jak tworzone są nowe polecenia: <screen>
 poznaj okrąg $x {
   powtórz 36 {
     naprzód $x
     lewo 10
   }
 }
 </screen
 > Nowe polecenie zostanie nazwane <userinput
 >okrąg</userinput
 >. <userinput
 >okrąg</userinput
 > oczekuje jednego <glossterm linkend="input-output"
 >argumentu wejściowego</glossterm
 >, liczby określającej rozmiar okręgu. <userinput
 >okrąg</userinput
 > nie zwraca żadnego <glossterm linkend="input-output"
 >argumentu wyjściowego</glossterm
 >. Polecenie <userinput
 >okrąg</userinput
 > może być teraz używane jak normalne polecenie w reszcie kodu. Oto przykład: <screen
 >poznaj okrąg $X {
   powtórz 36 { 
     naprzód $X 
     lewo 10 
   } 
 } 
 
 idź 200,200 
 okrąg 20
 
 idź 300,200 
 okrąg 40  
 </screen>
 </para>
 <para
 >W następnym przykładzie tworzone jest polecenie zwracające wartość. <screen>
 poznaj silnia $x {
   $s = 1
   dla $i = 1 do $x {
     $s = $s * $i
   }
   wynik $s
 }
 
 pisz silnia 5
 </screen
 > W tym przykładzie zostało stworzone nowe polecenie o nazwie <userinput
 >silnia</userinput
 >. Jeśli wejściem tego polecenia jest <userinput
 >5</userinput
 >, to wyjściem jest <userinput
 >5*4*3*2*1</userinput
 >. Dzięki użyciu <userinput
 >wynik</userinput
 > <glossterm linkend="input-output"
 >wyjście</glossterm
 > jest określone i zwracane przy wykonaniu.</para>
 <para
 >Polecenia mogą mieć więcej niż jedno <glossterm linkend="input-output"
 > wejście</glossterm
 >. W następnym przykładzie utworzona zostanie polecenie rysujące prostokąt. <screen>
 poznaj prostokąt $x, $y {
   naprzód $y
   prawo 90
   naprzód $x
   prawo 90
   naprzód $y
   prawo 90
   naprzód $x
   prawo 90
 }
 </screen
 > Możesz teraz uruchomić <userinput
 >prostokąt 50, 100</userinput
 >, a żółw narysuje prostokąt na płótnie. </para>
   
 </sect1>
 
 </chapter>