Warning, /education/kstars/po/pl/docs/kstars/blackbody.docbook is written in an unsupported language. File is not indexed.
0001 <sect1 id="ai-blackbody"> 0002 0003 <sect1info> 0004 0005 <author 0006 ><firstname 0007 >Jasem</firstname 0008 > <surname 0009 >Mutlaq</surname 0010 > <affiliation 0011 ><address> 0012 </address 0013 ></affiliation> 0014 </author> 0015 </sect1info> 0016 0017 <title 0018 >Promieniowanie ciała doskonale czarnego</title> 0019 <indexterm 0020 ><primary 0021 >Promieniowanie ciała doskonale czarnego</primary> 0022 <seealso 0023 >Barwy gwiazd i ich temperatury</seealso> 0024 </indexterm> 0025 0026 <para 0027 >Termin <firstterm 0028 >ciało czarne</firstterm 0029 > odnosi się do ciemnego obiektu emitującego <firstterm 0030 >promieniowanie termiczne</firstterm 0031 >. Idealne ciało czarne to takie, które pochłania całe padające światło, nie odbija go nawet w najmniejszym stopniu. W temperaturze pokojowej takie ciało miałoby kolor idealnie czarny (stąd nazwa <emphasis 0032 >ciało doskonale czarne</emphasis 0033 >). Jednakże podgrzane do wysokiej temperatury ciało doskonale czarne zaczyna emitować <firstterm 0034 >promieniowanie termiczne</firstterm 0035 >. </para> 0036 0037 <para 0038 >W rzeczywistości wszystkie obiekty niebieskie emitują promieniowanie termiczne (pod warunkiem, że ich temperatura jest powyżej zera bezwzględnego lub -273,15 stopni Celsjusza), ale żaden z obiektów nie emituje promieniowania idealnie; obiekty emitują/pochłaniają niektóre długości fali świetlnej bardziej niż inne. Takie nierówna efektywność utrudnia studiowanie wzajemnego oddziaływaniaświatła, ciepła i materii przy użyciu normalnych obiektów. </para> 0039 0040 <para 0041 >Na szczęście istnieje możliwość budowy prawie idealnego ciała czarnego. Należy zastosować skrzynkę z materiału przewodzącego ciepło, takiego jak metal. Skrzynka powinna być szczelnie zamknięta ze wszystkich stron tak, by wnętrze było przestrzenią, do której nie wpada żadne światło z otoczenia. Następnie należy wykonać małą dziurkę gdzieś w skrzynce. Światło wychodzące z tej dziury będzie niemalże idealnie przypominać światło z idealnego ciała czarnego dla temparatury powietrza wewnątrz skrzynki. </para> 0042 0043 <para 0044 >Na początku XX wieku naukowcy Lord Rayleigh i Max Planck (między innymi) badali promieniowanie ciała doskonale czarnego przy użyciu takiego urządzenia. Po długich badaniach Planck był w stanie empirycznie opisać intensywność światła emitowanego przez ciało czarne w funkcji długości fali. Co więcej, potrafił on opisać, jak będzie się zmieniać widmo po zmianie temperatury. Prace Plancka nad promieniowaniem ciała czarnego są jedną z dziedzin fizyki prowadzącą do powstania wspaniałej nauki: mechaniki kwantowej, ale jest to niestety poza zakresem tego artykułu. </para> 0045 0046 <para 0047 >Planck i inni odkryli, że przy wzroście temperatury ciała doskonale czarnego całkowita ilość światła emitowanego w czasie jednej sekundy wzrasta. Wierzchołki rozkładu długości fali na wykresie widmowym przesuwają się w stronę kolorów niebieskich (zobacz Rysunek 1). </para> 0048 0049 <para> 0050 <mediaobject> 0051 <imageobject> 0052 <imagedata fileref="blackbody.png" format="PNG"/> 0053 </imageobject> 0054 <caption 0055 ><para 0056 ><phrase 0057 >Rysunek 1</phrase 0058 ></para 0059 ></caption> 0060 </mediaobject> 0061 </para> 0062 0063 <para 0064 >Na przykład, sztabka żelaza po podgrzaniu do wysokiej temperatury staje się pomarańczowo-czerwona. Jej kolor stopniowo przesuwa się w stronę niebieskiego i białego przy dalszym ogrzewaniu. </para> 0065 0066 <para 0067 >W 1893 w Niemczech fizyk Wilhelm Wien określił relacje pomiędzy temperaturą ciała doskonale czarnego i długością fali szczytu na wykresie widmowym następującym równaniem: </para> 0068 0069 <para> 0070 <mediaobject> 0071 <imageobject> 0072 <imagedata fileref="lambda_max.png" format="PNG"/> 0073 </imageobject> 0074 </mediaobject> 0075 </para> 0076 0077 <para 0078 >gdzie T jest temperarurą w stopniach w skali Kelwina. Prawo Wiena (znane także jako prawo zamiany Wiena) mówi, że długość fali maksymalnej emisji z ciała doskonale czarnego jest odwrotnie proporcjonalna do jego temperatury. Oznacza to, że krótsza długość fali (większa częstotliwość) światła odpowiada większej energii fotonów, czego można spodziewać się po obiektach o wyższej temperaturze. </para> 0079 0080 <para 0081 >Przykład: Słońce ma średnią temperaturę 5800 K, czyli maksymalna emisja ma miejsce na następującej długości fali: <mediaobject 0082 > <imageobject> 0083 <imagedata fileref="lambda_ex.png" format="PNG"/> 0084 </imageobject> 0085 </mediaobject> 0086 </para> 0087 0088 <para 0089 >Ta długość fali należy do zielonych barw widma światła widzialnego, ale Słońce emituje fotony na o długości fali: zarówno dłuższej jak i krótszej niż lambda(max) i ludzkie oko odbiera kolor Słońca jako żółty/biały. </para> 0090 0091 <para 0092 >W 1879 austriacki fizyk Stephan Josef Stefan pokazał, że jasność L ciała doskonale czarnego jest proporcjonalna do czwartej potęgi jego temperatury T. </para> 0093 0094 <para> 0095 <mediaobject> 0096 <imageobject> 0097 <imagedata fileref="luminosity.png" format="PNG"/> 0098 </imageobject> 0099 </mediaobject> 0100 </para> 0101 0102 <para 0103 >gdzie A jest powierzchnią, alfa jest stałą proporcjonalności, a T jest temperaturą w skali Kelwina. Gdy dwukrotnie zwiększymy temperaturę (np. ze 1000 K na 2000 K), to wtedy całkowita energia promieniowania ciała doskonale czarnego wzrasta o współczynnik 2^4, czyli 16. </para> 0104 0105 <para 0106 >Pięć lat później austriacki fizyk Ludwig Boltzman wyprowadził to samo równanie, znane obecnie jako prawo Stefana-Boltzmana. Jeżeli przyjmiemy, że promieńgwiazdy wynosi R, wtedy jasność tego ciała wynosi: </para> 0107 0108 <para> 0109 <mediaobject> 0110 <imageobject> 0111 <imagedata fileref="luminosity_ex.png" format="PNG"/> 0112 </imageobject> 0113 </mediaobject> 0114 </para> 0115 0116 <para 0117 >gdzie R jest promieniem gwiazdy w cm, a alfa jest stałą Stefana-Boltzmana, która ma wartość: <mediaobject 0118 > <imageobject> 0119 <imagedata fileref="alpha.png" format="PNG"/> 0120 </imageobject> 0121 </mediaobject> 0122 </para> 0123 0124 </sect1>